XX, Tornatz es en pauc de valor

XX.

Tornatz es en pauc de valor

Lo segles, qui ver en vol dir,

E 'l clergue son ja li peior

Que degran los bes mantenir,

Et an un tal usatge

Que mais amon guerra que patz,

Tan lur play maleza e peccatz;

Per qu' al premier passatge

M' en volria esser passatz,

Qu' el mais de quan vey mi desplatz.

E son ves els mezeis trachor

Li ric malvat, per qu' els n' azir;

Qu' els an huelhs e non an lugor,

Ni 'n res no sabon avenir

Que sia d' agradatge;

Tan los eyssorba cobeitatz,

Enjans, feunia e malvestatz

Que perdut an paratge;

E per aiso pert sas clardatz

Pretz e valors e lialtatz.

Ben volgra acsem un senhor

Ab tan de poder e d' albir

Qu' als avols tolgues la ricor

E no 'ls laisses terra tenir,

E dones l' eretatge

A tal que fos pros e prezatz;

Qu' aissi fo 'l segles comensatz,

E no y guardes linhatge,

E mudes totz los ricx malvatz

Si cum fan Lombartz poestatz.

Quan cug chantar, ieu planc e plor

D' aisso que vey esdevenir,

Car per pauc no muer de dolor

Quan en mon cor pens e cossir

La perd' e 'l gran dampnatge

Qu' a pres cortezia e solatz;

Que si de chantar vos mesclatz,

Ni us donatz alegratge,

Totz diran vos etz fols proatz,

Si de totz joys no vos layssatz.

E prec al bon emperador,

Que s' es crozatz per dieu servir,

Qu' el muova ab forsa et ab vigor

Ves la terra on dieus volc murir

E mes son cors en gatge

Per nos, e 'n fo en crotz levatz,

E per nos batutz e nafratz;

Don fan gran vilanatge,

Quar per nos son tan sufertatz,

Los Turcx fals e desnofezatz.

Emperaire, si be us pessatz

Cum fay dieus vostras voluntatz,

E l' avetz fin coratge,

Hom dira vos etz coronatz

De pretz sobre totz, e renhatz.

Sirventes, Mon Cenis passatz

Et a En Oth del Caret digatz

Qu' ie us tramet per messatge, 

Qu' el s' an lai on Jesus fo natz, 

Puois er son bon pretz coronatz.

Folquet de Romans.

XIX, Totz hom qui ben comensa e ben fenis

XIX.

Totz hom qui ben comensa e ben fenis

Lonha de si blasm', e reten lauzor,

Quar dieus dona a bon comensador

Bona forsa tan qu' es bona la fis,

Et anc ses dieu fi ni comensamen

No vim portar frug de bona semensa,

Mas selh qu' en dieu fenis e ben comensa

Ren frug de pretz e frug de salvamen.

Aquest bos frugz nays primier e floris

De bona fe, e pueys quant es en flor

Bonas obras noyrisso 'l ab doussor;

Qu' ab la fe nays et ab obra s noyris;

E qui d' est frug manjara veramen

Volra morir en nom de penedensa,

Don er sa mortz justa vera naysensa,

Qu' el jorn qu' om mor per dieu nays justamen.

Justamen es natz selh qui dieus grazis;

Pus justamen viu tos temps ses dolor,

Quan justamen et ab doussa sabor

A 'l frug manjat per que s' arma gueris;

E doncx anem trastug cominalmen

Manjar d' est frug qu' es la nostra guirensa,

E trobar l' em oltra mar, ses falhensa,

Lai on dieus fo mortz e vius eyssamen.

La sua mortz fo dreyturiers camis

Per on devem anar tuyt peccador,

E qui morra per dieu lo creator

Viura tos temps jauzens en paradis,

Quar aital mortz es vida ses turmen

E verays frugz de Crist a cuy agensa,

Per que quascus deu aver sovinensa

D' aquest morir per viure lonjamen.

Dieus a somost tal frug que non peris;

Lo valen reys Frederic mon senhor,

E totz aisselhs que per la su' amor

Volran morir e viure, so m' es vis,

Qu' anon manjar sobre paguana gen

Que descrezon Crist e sa conoyssensa

E la vera crotz on non an crezensa,

E 'l sepulcre decrezon malamen.

Senher verays, Ihesus, cui soy aclis,

Lums dreyturiers de vera resplandor,

Salvaire Crist, donatz forsa e vigor

E bon cosselh als vostres pellegris,

E 'ls defendetz de pena e de mal ven,

Si que puescon passar senes temensa 

Lai per cobrar, ab la vostra valensa, 

La sancta crotz e 'l verai monimen.

Reys Frederics, vos etz frugz de joven

E frugz de pretz e frugz de conoyssensa,

E si manjatz del frug de penedensa,

Feniretz be lo bon comensamen.

Guillaume Figueiras.

XVIII, Quan lo dous temps ven, e vay la freydors,

XVIII.

Quan lo dous temps ven, e vay la freydors,

E de razo atruep mout gran viutat,

Ben dey chantar quar trop n' aurai estat,

Et a m' o tout marrimen e dolors

Que ai, quan vey anar a perdemen

E destruyre sancta crestiantat,

E tot segle vey perdut e torbat,

Per qu' ieu no m puesc dar gran esbaudimen.

Comtes e reys, ducs et emperadors,

E manh baro e mantha poestat

Vey guerreyar per plana voluntat,

E 'ls fortz tolon als frevols lurs honors,

E morrem tug, so sabem veramen;

Doncx laissara quascus sa heretat,

E so qu' aurem de tort e de peccat

Trobarem totz al jorn del jutjamen.

Quan dieus dira: “Selhs qu' an freytz ni calors 

Sufert per mi, ni lur sanc escampat,

E m' an blandit e temsut et amat,

E m' an servit e fag ben et honors,

Aquilh seran ab gaug ses marrimen;

E selhs qu' auran de mi tort e peccat, 

Ses falhimen, que no 'ls er perdonat, 

Cayran lains el foc d' infern arden.”

Adoncs er fag l' ira e 'ls dols e 'ls plors

Quan dieus dira: “Anatz, malaurat,

Ins en infern on seretz turmentat

Per tos temps mais ab pena et ab dolors,

Quar non crezetz qu' ieu sufri greu turmen, 

Mortz fuy per vos, don vos es mal membrat.” 

E poiran dir selhs que morran crozat:

“E nos, senher, mortz per vos eyssamen.” 

Ailas! caitiu, com grieus er la dolors,

E que direm, quan serem ajostat

En cap florit on veyrem clavellat

Dieu en la crotz per totz nos peccadors,

E pel costat nafrat tan malamen,

E de ponhens espinas coronat!

Adoncs volriam quascus aver cobrat

La vera crotz e 'l sieu sanh monimen.

Folquet de Romans.

XVII, Bel m' es, quan la roza floris

XVII.

Bel m' es, quan la roza floris

E 'l gens terminis s' enansa,

Fas' un vers a m' aventura

Don mos cors es en balansa

Pel dous chan del rossinhol

C' aug chantar la nueit escura

Per los vergiers e pels plais.

Reis, per los crestians faillis,

Quar Masmut nos fan sobransa;

Coms ni ducx non senh sentura

Miels de vos feira de lansa;

Per l' emperador me dol,

C' a moutas gens fai fraitura;

Tals en plora que n' a jais.

Vostre coratges s' esclargis

Quar n' avetz bon' esperansa;

Sobre Paguans, gens tafura,

Cavalguatz senes duptansa;

Premiers penres l' abadol,

E si anatz ab dreitura

Tro a Maroc, faran lais.

Sel qu' el joi del segle delis

Vei que son pretz dezenansa;

Fils es d' avol criatura

Que fai avol demostransa,

E per tan non baisa 'l col,

Quar gitatz es a non cura,

Estai mais entr' els savais.

Per mi non dic, tan m' abelis

Quan vei molt gran alegransa,

Amors vol calonja s dura,

E non pot aver fizansa,

Si carnal arma non vol,

Quar vei que cors non a cura

Mas de senhor que engrais.

Chantador, lo vers vos fenis,

Aprendetz la comensensa:

Marcabrus per gran dreitura

Trobet d' altretal semblansa;

E tenga lo tug per fol

Qui no conois sa natura,

E no 'l membre per que s nais.

Pierre d' Auvergne.

XVI, Baros Ihesus qu' en crotz fon mes

XVI.

Baros Ihesus qu' en crotz fon mes

Per salvar crestiana gen,

Nos manda a totz cominalmen

Qu' anem cobrar lo sant paes

On venc per nostr' amor morir;

E si no 'l volem obezir,

Lai on feniran tuit li plag,

N' auzirem maint esqiu retrag.

Qu' el sant paradis que ns promes,

On non a pena ni tormen,

Vol ara liurar francamen

A sels qu' iran ab lo marques

Outra la mar, per dieu servir;

E sels qui no 'l volran seguir,

No i aura negun, brun ni bag,

Que non puesc' aver gran esglag.

Ar veiatz del segle quals es,

Que qui 'l sec plus al pieitz s' enpren;

Pero no i a mas un bon sen

Qu' om lais los mals e prenda 'ls bes;

Que pus la mortz vol assalhir,

Negus no i pot ne i sap guandir;

Doncs pus tuit morem atrazag,

Ben es fols qui viu mal ni lag.

Tot lo segle vei sobrepres

D' engan e de galiamen,

E son aitan li mescrezen

Qu' entr' els non renha dreigz ni fes; 

Que quascus ponha en trahir

Son amic per si enriquir;

Pero ill trachor son aissi trag

Cum selh qui beu tueissec ab lag.

Catalas et Aragones

An senhor honrat e valen

E franc e larc e conoissen,

Humil et ardit e cortes,

Mas trop si laissa enantir

Sos sers cui dieus bais et azir,

Que nueg e jorn son en aguag

Per far en cort dan et empag.

Reis aunitz val meins que pages,

Quan renha a lei de recrezen,

E plora 'ls bes qu' autre despen,

E pert so qu' el pair' a conques;

Aitals reis faria ad aucir

Et en lach luec a sebelhir,

Qui viu a guisa de contrag

E pren e dona mal e lag.

Domnas vielhas non am ieu ges,

Quar vivon descausidamen

Contr' amor e contra joven,

Quar fin paratge an si mal mes,

Greu es de contar e de dir

E greu d' escotar e d' auzir,

Quar fin domnei an aissi trag

Qu' entre lor non trobon escag.

Domna, si m tenetz en defes

Que d' al re non ai pessamen

Mas de far vostre mandamen,

E s' en grat servir vos pogues

Entr' el despulhar e 'l vestir,

Jamais mals no m pogr' avenir,

Quar vostre dig e vostre fag

M' an sabor de roza de mag.

Reis del Leon, senes mentir,

Devetz honrat pretz reculhir,

Cum selh qui semena en garag

Temprat d' umor ab douz complag.

Pierre Vidal.

XV, Lo senher que formet lo tro

XV.

Lo senher que formet lo tro

E tot quan terr' e mar perpren,

E venc pel nostre salvamen

Recebre mort e passio;

E, quan vi que sa gen perdia,

En resors de mort al ters dia,

Et en enfern n' anet dece

Per nos salvar, vera merce.

Aisi com nos det gueriso

E 'n liuret son cors a turmen,

Nos quer qu' el dezeretamen

Que ill faun Sarrazi felo

Lo seguam tug la dreita via;

Que la votz del cel nos escria:

“Sortz, e mort venetz a merce."

E no la vol qui no m' en cre.

Totz nos apela a razo

Quar son aspre li faillimen,

E pot nos sorzer veramen

Sel que peri 'l rei Farao;

Seguam lo, com ditz la clersia:

E poira 'l dir senes fadia

Qui morra: “Tu morist per me,

Vers dieus, et ieu soi mortz per te!”

E qui viura, ses faillizo,

Er cazatz d' onrat pretz valen,

Et er salvatz plus salvamen

Que Jonas qu' eisit del peiso,

Qu' era peritz pel tort c' avia.

Al senhor laisem la folia,

E seguam dieu que val, qui 'l cre 

Mena peccador a merce.

Al rei Felip et a 'N Oto,

Et al rei Joan eisamen

Laus que fasson acordamen

Entr' els, e segon lo perdo,

E servon a sancta Maria

Don sos fils pert la senhoria

De Suria, del comte de

Sur tro al regne d' Egipte.

Las poestatz e 'l ric baro

E ill pros cavalier e il sirven,

E auri' obs l' afortimen,

Anem tug que dieus nos somo;

Quar si negus hi remania,

Enferns er a sa companhia;

Cel que dieu laisa e 'n enfern te,

En enfern aura la merce.

Hueimais parran li ric e ill pro,

E 'ls coratjos ab ardimen

Al be ferir demantenen;

Aras parran li adreg e ill pro,

Qu' el bos armatz somo e tria

Nostre senher cui non oblia,

E laisa 'ls malvatz d' avol fe,

E 'ls pros vol menar a merce.

Lo chans tenra deves Suria

E ill crotz on dieus nos rezemia 

E 'l saint sepulcre e 'l loc on e 

A cobrar qui volra merce.

Profeta, vai e te ta via

Vas Magna, on pretz no s desvia, 

Al senhor qui lo guard' e 'l te

Plus que no faun Juzieu lur fe.

        Pierre d' Auvergne. 

XIV, Aras pot hom conoisser e proar

XIV.

Aras pot hom conoisser e proar

Que de bons faitz ren dieus bon guizardo, 

Qu' al pros marques n' a fag esmend' e do 

Que fai son pretz sobr' els melhors puiar,

Si qu' els crozat de Fransa e de Champanha

L' an quist a dieu per lo melhor de totz,

E per cobrar lo sepulcr' e la crotz

On fon Ihesus, qu' el vol en sa companha

L' onrat marques, e dieus a 'l dat poder

De bons vassalhs e de terr' e d' aver

E d' ardit cor, per mielhs far so que 'l tanha.

Tant a d' honor, e vol honratz estar,

Qu' el honra dieu e pretz e messio

E se mezeis, que s' eron mil baro,

Essems ab lui, de totz se sap honrar;

Et honra 'ls sieus et honra gent estranha,

Per qu' es desus quan l' autre son desotz;

Qu' ab tal honor a levada la crotz

Que non par ges mais honors li sofranha,

Qu' ab honor vol est segl' e l' autre aver,

E dieus l' a dat genh, forsa e poder

Qu' els ai' amdos, per que pretz l' acompanha.

Selh que fetz l' ayr' e cel e terra e mar

E caut e freg e vent e plui' e tro

Vol qu' a son guit passon mar tug li bo,

Si cum guidet Melchion e Gaspar

En Bethleem; qu' el plan e la montanha

Nos tolo 'ls Turc, e dieus non vol dir motz;

Mas a nos tanh, per cui fo mes en crotz,

Que lai passem; e quals que sai remanha

Vol s' avol vida e sa greu mort vezer;

Qu' en grans peccatz estam qu' om deu temer,

Don quecx er sals, s' en flum Jordan se banha.

Mas tan nos fan nostres peccatz torbar

Que mortz vivem e re no sabem quo,

Qu' un non y a tan galhar ni tan pro,

Si 'l a un gaug, non aia autre pessar,

E s' a honor que anta no 'l sofranha,

Quar per un gaug n' a 'l pus rics mil corrotz;

Mas dieus es gauz per qu' om si senha en crotz;

E re non pot perdre qui lui guazanha;

Per qu' ieu am mais, s' a dieu ven per plazer,

Morir de lai, que sai vius remaner

En aventura, e fos mia Alamanha.

Dieus se laisset per nos en crotz levar,

E receup mort, e 'n sufri passio,

E 'n fo aunitz per fals Juzieu fello,

E 'n fon batutz e liatz al pilar,

E 'n fon levatz el trau qu' er' en la fanha,

Martiriatz de correjas ab notz,

E coronatz d' espinas en la crotz;

Per qu' a dur cor totz hom qu' el dan non planha

Que ns fan li Turc que volon retener

La terr' on dieus volc vius e mortz jazer,

Don nos eschai gran guerr' e gran mesclanha.

Nostr' estol guit sanh Nicolaus de Bar;

E 'ls Campanhes dresson lur guonfaino,

E 'l marques crit Montferrat e 'l Leo,

E 'l coms flamencs crit Flandres als colps dar;

E feira quecx qu' espaz' e lansa y franha,

Que tost aurem los Turcs sobratz e rotz,

E cobrarem el camp la vera crotz

Qu' avem perduda; e il valen rey d' Espanha

Fassan gran ost sobre Maurs conquerer,

Qu' el marques vai ost e setges tener

Sobr' el Soudan, e pas cui breu romanha.

Nostre senher nos mand e ns ditz a totz

Qu' anem cobrar lo sepulcr' e la crotz:

E qui volra esser de sa companha

Mueira per lui, si vol vius remaner

En paradis, e fassa son poder

De passar mar e d' aucir la gen canha.

Bels Cavayers, per cui fas sons e motz,

No sai si m lais per vos o m lev la crotz;

Ni sai cum m' an, ni non sai com remanha,

Quar tan me fai vostre bel cors doler,

Qu' en muer si us vey, e quan no us puesc vezer

Cug murir sols ab tot' autra companha.

                                Rambaud de Vaqueiras.

XIII, Hueimais no y conosc razo

XIII.

Hueimais no y conosc razo

Ab que nos poscam cobrir,

Si ja dieu volem servir,

Pos tant enquer nostre pro 

Que son dan en volc sufrir; 

Qu' el sepulcre perdem premeiramen, 

Et ar suefre qu' Espanha s vai perden 

Per so quar lai trobavon ochaizo; 

Mas sai sivals no temem mar ni ven: 

Las! cum nos pot plus fort aver somos, 

Si doncx no fos tornatz morir per nos!

De si mezeis nos fes do,

Quan venc nostres tortz deslir;

E fes so sai a grazir,

Quan si ns det per rezemso:

Doncx qui vol viure ab morir 

Er don per dieu sa vid' e la y prezen, 

Qu' el la donet e la rendet moren, 

C' atressi deu hom morir no sap quo. 

Ai! quant mal viu qui non a espaven! 

Qu' el nostre viures, don em cobeitos, 

Sabem qu' es mals, et aquel morir bos.

Auiatz en qual error so

Las gens, ni que poiran dir,

Qu' el cors qu' om no pot gandir

De mort, per aver que y do,

Vol quecx gardar e blandir;

E de l' arma non a nulh espaven

Qu' om pot gardar de mort e de turmen: 

Pens quecx de cor s' ieu dig vertat o no, 

E pueys aura d' anar melhor talen;

E ja no y gart paubreira nuls hom pros,

Sol que comens, que dieus es piatos.

Cor sivals pot aver pro,

D' aitan pot quecx s' en garnir,

Que l' als pot dieus totz complir

E nostre reys d' Arago;

Qu' ieu no cre saubes falhir

A nulh que y an' ab bon cor e valen,

Tan pauc vezem que falh' a l' autra gen;

Non deu ges far a dieu peiurazo,

Qu' elh l' onrara, si 'lh li fai onramen;

Qu' ogan si s vol n' er coronatz sa jos,

O sus el cel; l' us no ilh falh d' aquestz dos.

E non pretz folha razo

Lo reys castellas, ni s vir

Per perdre, ans deu grazir

A dieu, qu' elh mostr' e 'l somo

Qu' en lui se vol enantir,

Et autr' esfortz ses dieu torn a nien;

C' aissi valra son ric pretz per un cen,

Si acuelh dieu hueimais per companho,

Qu' elh no vol re mas reconoyssemen:

Sol que vas dieu non sia ergulhos,

Mout er sos pretz onratz e cabalos.

Vida e pretz, qu' om ve de folha gen,

On plus aut son, cazon leugeiramen:

Bastiscam doncx en ferma peazo

El pretz que i s ten, quan l' autre van cazen; 

Que totz sos pretz, sos gaugz e sos laus fos 

En pessar fort, tant a dieus fait per nos.

Bels Azimans, dieus vezem que us aten,

Qu' en aissi us vol gazanhar francamen,

Qu' onrat vos te tant que a mi sap bo;

No 'l fassatz doncx camjar son bon talen,

Ans camjatz vos; que mais val per un dos

Qu' om s' afranha ans que fortz caia jos.

Folquet de Marseille.

XII, Si m laissava de chantar

XII.

Si m laissava de chantar

Per trebalh ni per afar,

Ben leu diria la gens

Que no fos aitals mos sens

Ni ma gallardia

Cum esser solia;

Mas en ver vos puesc jurar

Qu' ancmais no m plac tan jovens

Ni pretz ni cavallairia

Ni domneis ni drudaria.

E s' ieu podi' acabar

So que m' a fait comensar

Mos sobresforcius talens,

Alexandres fon niens

Contra qu' ieu seria,

E s' a dieu plazia

Que m' en denhes ajudar,

Ja 'l sieus verais monimens

Lonjamen non estaria

Sotz mal serva senhoria.

Hom no s deuria tarzar

De ben dir e de mielhs far,

Tan quan vida li es prezens,

Qu' elh segles non es mas vens,

E qui mais s' i fia

Fai maior follia,

Qu' a la mort pot hom proar

Com pauc val lo remanens,

Per qu' es fols qui no s chastia

E no s part de sa falsia.

Mas tant ai de que pensar

Qu' ieu non puesc ges afinar

Totz mos honratz pensamens,

Pero bos comensamens

Mostra bona via

Qui no s' en cambia, 

Per qu' ieu ab sobresforsar 

Cug dels fellos mescrezens 

Ab dieu recobrar Suria

E Damas e Tabaria.

Per qu' ieu no vuelh cambiar

De joi ab un rei avar

Cui sobra aurs et argens,

E cuida, quar es manens,

Qu' autre dieus no sia

Mas sa manentia

Que li fai dieu renegar;

Mas quant er lo jutgamens,

Li valra pauc la feunia

Ni l' engans ni la bauzia.

Ar m' er mon chant a virar

Vas ma dona cui tenc car

Plus que mos huelhs ni mas dens; 

Ni non puesc esser jauzens,

Si lieys non avia:

Aissi m lass' e m lia,

Ab prometre ses donar,

Qu' autre gaug no m' es plazens,

Ni ges de lieys no m poiria

Partir, neis si m' aucizia.

Tant es bella per amar

E dousa per remirar

E corteza e conoissens,

Et als pros et als valens

De bella paria;

Si 'l ver en dizia,

El mon non auria par,

Mas fragz m' a mil tals covens

Que, si sol un n' atendia,

Estort e guerit m' auria.

Na Vierna, cum que sia

Ieu sui vostres tota via.

Pierre Vidal.

XI, Per pauc de chantar no me lays,

XI.

Per pauc de chantar no me lays, 

Quar vei mort jovent e valor

E pretz, que non trob on s' apays;

C' usquecx l' enpeinh e 'l gieta por,

E vei tan renhar malvestat

Qu' el segle a vencut e sobrat,

Si qu' a penas truep nulh paes

Qu' el cap non aia son luoc pres.

Quar com an vout en tal pantays

L' apostolis e 'lh fals doctor

Sancta gleiza, don dieus s' irays,

Que tan son fol e peccador

Per que l' eretge son levat;

E quar ilh comenso 'l peccat,

Greu es qui als far en pogues,

Mas ieu non vuelh esser plagues.

E mov de Fransa tot l' esglays

D' els qui solon esser melhor,

Qu' el reys non es fis ni verays

Vas pretz ni vas nostre senhor,

Qu' el sepulcre a dezamparat,

E compr' e vent e fai mercat

Atressi cum servs o borges,

Per que son aunit siei Franses.

Totz lo mons torn en tal biays

Qu' ier lo vim mal et huei peior,

Et anc pus lo guit de dieu frays,

Non auzim pueis l' emperador

Creysser de pretz ni de bernat;

Mas pero, s' ueimais laissen fat

Richart, pus en sa preison es,

Lor esquern en faran Engles.

Dels reys d' Espanha m tenh a fays,

Quar tan volon guerra mest lor,

E quar destriers ferrans e bays

Trameton als Mors per paor,

Que lor orguelh lor an doblat

Don ilh son vencut e sobrat,

E fora miels, s' a lor plagues,

Qu' entr' els fos patz e leis e fes.

Mas ja no s cug hom qu' ieu m' abays

Pels ricx, si s tornon sordeyor,

Q' us fis jois me capdelh' e m nays

Que m ten jauzent en gran doussor,

E m sojorn en fin' amistat

De lieys que plus mi ven en grat,

E si voletz saber quals es,

Demandatz la en Carcasses.

Et anc non galiet ni trays

Son amic, ni s pauzet color,

Ni 'l cal, quar selha qu' en lieys nays

Es fresca cum roz' en pascor;

Belh' es sobre tota beutat,

Et a sen ab joven mesclat,

Per que s n' agrado 'l plus cortes,

E 'n dizon laus ab honratz bes.

            Pierre Vidal.

X, Ara parra qual seran enveios

X.

Ara parra qual seran enveios

D' aver lo pretz del mon e 'l pretz de dieu,

Que be 'ls poiran guazanhar ambedos

Selh que seran adreitamen romieu

Al sepulcre cobrar; dieus, cal dolor,

Que Turc aian forsat nostre senhor!

Pensem el cor la desonor mortal,

E de la crotz prendam lo sanh senhal,

E passem lai, qu' el ferms e 'l conoissens

Nos guizara lo bon papa Innocens.

Doncs, pus quascus n' es preguatz e somos,

Tragua s' enan e senh s' el nom de dieu

Qu' en la crotz fo mes entre dos lairos

Quan, ses colpa, l' auciron li Juzieu;

Quar, si prezam leialtat ni valor,

Son dezeret tenrem a dezonor;

Mas nos amam e volem so qu' es mal,

E soanam so qu' es bon e que val;

Qu' el viures sai es a totz defalhens,

Del murir lai serem totz temps jauzens.

Non deuria esser hom temeros

De suffrir mort el servizi de dieu,

Qu' el la suffri el servizi de nos,

Don seran sals essems ab sant Andrieu

Sehls qu' el segran lai vas Monti Tabor;

Per que negus non deu aver paor,

El viatge, d' aquesta mort carnal;

Plus deu temer la mort esperital

On seran plors et estridors de dens,

Que sans Matieus o mostr' e n' es guirens.

Avengutz es lo temps e la sazos

On deu esser proat qual temon dieu,

Qu' el non somo mas los valens e 'ls pros,

C' aquels seran totz temps francamen sieu

Qui seran lai fis e bos sofridor

Ni afortit ni bon combatedor,

E franc e larc e cortes e leyal,

E remanran li menut e 'l venal,

Que dels bons vol dieus qu' ab bos fagz valens

Se salvan lai, et es belhs salvamens.

E s' anc Guillem Malespina fon bos

En est segle, ben o mostra en dieu,

Qu' ab los premiers s' es crozatz voluntos

Per socorr' el sant sepulcr' e son fieu,

Don an li rey colp' e l' emperador,

Quar no fan patz et acort entre lor

Per desliurar lo regisme reyal,

E 'l lum e 'l vas e la crotz atretal

Qu' an retengut li Turc tan longuamens,

Que sol l' auzirs es us grans marrimens.

Marques de Monferrat, vostr' ansessor

Agron lo pretz de Suri' e l' onor,

E vos, senher, vulhatz l' aver aital;

El nom de dieu vos metetz lo senhal,

E passatz lai, que pretz et honramens

Vos er el mon, et en dieu salvamens.

Tot so qu' om fai el segl' es dreitz niens,

Si a la fi non l' aonda sos sens.

Aimeri de Péguilain.

IX, Pus flum Jordan ai vist e 'l monimen,

IX.

Pus flum Jordan ai vist e 'l monimen,

A vos, vers dieus, qu' es senher dels senhors

Ne ren merces, quar vos plac tan d' onors

Qu' el sancte loc on nasques veramen

M' avetz mostrat, don ai mon cor jauzen;

Quar s' ieu era en Proensa, d' un an

No m clamarian Sarrazis Johan.

Ara ns don dieus bona vi' e bon ven,

E bona nau e bos governadors,

Qu' a Marcelha m' en vuelh tornar de cors;

Quar s' ieu era de lai mar veramen,

Acre e Sur e Tripel e 'l Sirven

E l' Espital e 'l Templ' e 'l rey Johan

Coman a dieu e l' aigua de Rotlan.

Qu' en la terra a croy emendamen

Del rey Richart, de Fransa ab sas flors

Soli' aver bon rey e bos senhors,

E 'n Espanha un autre rey valen,

E Monferrat bo marques eyssamen,

E l' emperi emperador prezan,

Aquestz que i son no sai quo s captenran.

Belh senher dieus, si feyssetz a mon sen,

Ben guardaratz qui faitz emperadors,

Ni qui faitz reys, ni datz castels ni tors;

Quar pus son rics, vos tenon a nien;

Qu' ieu vi antan faire man sagramen

L' emperador, don ar s' en vai camjan,

Quo fes lo guasc que traisses de l' afan.

Emperador, Damiata us aten;

E nueg e jorn plora la blanca tors

Per vostr' aigla qu' en gitet us voutors;

Volpilla es aigla que voutor pren.

Anta y avetz e 'l Soudan onramen,

E part l' anta avetz hi tug tal dan

Que nostra ley s' en vai trop rezeguan.

Peirols.

VIII, Nostre senher somonis el mezeis

VIII.

Nostre senher somonis el mezeis

Totz los arditz e 'ls valens e 'ls prezatz

Qu' ancmais guerra ni cocha no 'l destreis,

E d' aquesta ten se fort per grevatz,

Que presa es la vera cros, e 'l reis,

E 'l sepulcres a de secors fraitura;

Don tuit crezem ab leial fe segura

Que lo sains fuocs y deissen, c' om o ve;

Per que no i fai nuill esfortz qui so cre.

Sel que es coms e ducs, e sera reis,

S' es mes enan, per qu' es sos pretz doblatz, 

Qu' el vol mais pretz c' om de las doas leis, 

Dels crestians, ni dels no batejatz;

Et el vol pretz, a las obras pareis

Qu' el vol tant pretz e tant bon' aventura,

Per que sos pretz creis ades e meillura;

Qu' el vol lo pretz del mal e 'l pretz del be,

E vol tant pretz c' ambedos los rete.

Aras sai eu qu' adreitz vol esser reis

Lo reis Felips, que dizon qu' es crozatz,

Et anc Carles en tal pretz no s' empeis

Com el fara, d' aiso s' es ben vanatz.

Bertrand de Born.

VII, Era nos sia guitz Lo vers dieus Iheus Critz,

VII.

Era nos sia guitz

Lo vers dieus Iheus Critz,

Quar de franqua gen guaya

Sui per lui partitz,

On ai estat noiritz

Et honratz e grazitz;

Per so 'l prec no 'l desplaya,

S' ieu m' en part marritz.

Ai! gentils Lemozis,

El vostre dous pays

Lais, de belha paria,

Senhors e vezis

E domnas ab pretz fis,

Flors de gran cortezia;

Don plang e languis,

E sospir nueg e dia.

E quals que sia 'l critz 

Del remaner auzitz,

Ja negus bes qu' ieu aya,

Ni rics luecs aizitz

No m tenra, ni conquitz,

S' avia 'ls votz complitz,

Qu' apres calenda maya

No sia guarnitz

Del torn, si dieus l' aizitz;

E s' a lui plaz ma fis

En leyal romania,

Lo tot li grazis;

Pero mas juns, aclis,

Soplei sa senhoria

Qu' els portz e 'ls camis

Nos endres vas Suria.

Honratz es e grazitz

Cui 'n dieu non es falhitz;

Que dieus vol et assaya

Los pros e 'ls arditz,

Et aquels a chauzitz;

E laissa los aunitz

E l' avol gen savaya

Per cui es traitz.

Ai! caitiu mal assis,

Cum vos etz tuit aucis!

C' avers e manentia

Vos tol paradis,

Qu' avar etz e ressis

Tan q' us far no poria

Qu' a dieu abellis,

Per que dieus vos desfia.

Hueimais es Antecritz

Al dan del mon issitz,

Que tot lo bes s' esmaya,

E 'l mals es salhitz,

Qu' els fals prins a sazitz

E pres, et endormitz

El peccat, qu' els esglaya

E 'ls ten morns e tritz;

Qu' el reys cui es Paris

Vol mais a sant Daunis,

O lai en Normandia,

Conquerr' esterlis,

Que tot quan Safadis

A ni ten en baillia,

Don pot esser fis

Qu' aissi cum deura sia.

Ar laissem los giquitz

Remazutz, escarnitz,

Et ab obra veraya

De bona razitz

Sia per nos servitz

Lo vers sans Esperitz,

Cui preguem que ns atraya,

Ab faitz afortitz,

Al dan dels Sarrazis,

Si qu' en sia conquis

Lo sans luecs, e la via

Faita als peleris

Que nos tolc Saladis;

Don la verges Maria,

Cui dieus benezis, 

Nos sia guerentia.

Ai! dos miracles fis!

Vos e 'l pros Peitavis

Sal dieus e benezia,

Car lui sui aclis,

Et a nos peleris

Lais venir en Suria,

Qu' el coms Baudonis

E 'l pros marques y sia.

Gaucelm Faidit.